Ważne pytanie, ponieważ rozróżnianie kriostymulacji od ochładzania ma istotne znaczenie w leczeniu świeżych urazów oraz w rehabilitacji pourazowej. Oczywiście właściwa aplikacja zimna zależy w dużej mierze od praktyki i wiedzy terapeuty, jednak istnieją możliwości obiektywizacji zabiegu.
Ochładzanie
Ochładzanie to niestymulacyjne techniki powolnego odbierania ciepła przez dłuższy czas 15-30 minut, najczęściej aplikowane w powtarzalnych cyklach. Ilość odebranego ciepła, jak i penetracja zimna w głąb tkanek, jest podczas ochładzania dużo większa niż podczas kriostymulacji ze względu na długi czas działania zimna.
Ochładzanie powoduje spowolnienie metabolizmu ochładzanych tkanek, zahamowanie rozwinięcia się stanu zapalnego oraz zmniejszenie krwawienia z uszkodzonych tkanek.
Ochładzanie jest pomocne w leczeniu ostrych stanów zapalnych. Nie jest wskazane w leczeniu przewlekłych stanów zapalnych i stanów przeciążeniowych narządów ruchu, które w celach naprawczych potrzebują podwyższonego metabolizmu.
Najpopularniejszymi sposobami ochładzania są owijania mokrymi prześcieradłami, termożele, nadmuchy schłodzonym powietrzem i okłady lodowe – aplikowane zawsze z użyciem warstwy izolacyjnej między skórą i lodem. Słynna procedura leczenia świeżych urazów P.R.I.C.E. (Protection, Rest, Ice, Compression, Elevation) wykorzystuje oczywiście technikę powolnego i długotrwałego ochładzania.
Kriostymulacja
Kriostymulacja to stymulacyjne techniki intensywnego odbierania ciepła w krótkim czasie ok. 3 minut. Najczęściej aplikowane w powtarzalnych cyklach.
Kriostymulacja powoduje odruchowe pobudzenie mikrokrążenia i przyspieszenie metabolizmu w wyniku czego dochodzi do procesów naprawczych tkanek.
Kriostymulacja jest pomocna w leczeniu i rehabilitacji stanów przeciążeniowych narządów ruchu oraz przy przewlekłych uszkodzeniach. Nie jest wskazana w ostrych stanach zapalnych.
Najszybszym, najbardziej stymulującym sposobem oziębiania jest woda z lodem. W lodowatej kąpieli odbieranie ciepła tkankom jest kilkadziesiąt razy większe niż w komorze kriogenicznej, w której powietrze ma ok. -120°C. To samo dotyczy kriostymulacji miejscowej, do której zalicza się m.in. masaż lodem. Jak widać, szybkie odebranie dawki ciepła nie musi wiązać się z tzw. temperaturami krańcowymi. (Więcej na ten temat w artykule Kriokomora czy przerębel)
Kriostymulacja powoduje znaczny wzrost ukrwienia tkanek, co sprzyja lepszej przemianie materii i w rezultacie szybszej eliminacji nagromadzonych szkodliwych produktów przemiany materii. Poprawia się też przepływ i oczyszczanie chłonki w układzie limfatycznym. Efektem zabiegów kriostymulacji jest ogrzanie tkanek, uznawane za o wiele korzystniejsze niż ogrzanie energią z zewnątrz.
Masaż lodem
Masaż lodem charakteryzuje się bardzo szybkim tempem odbierania ciepła. Zgodnie z wcześniej cytowanymi definicjami kriostymulacji, czas obniżenia temperatury skóry z 30,04°C do 14,26°C zaledwie po 1 minucie masażu lodem klasyfikuje ten sposób wymiany ciepła do technik kriostymulacji.
1-minutowy masaż lodem okolicy mięśnia czworogłowego uda → źródło zdjęć
Kriostymulacyjny zabieg masażu lodem składa się z dwóch etapów tworzących zjawisko tzw. gry naczyniowej. W pierwszym etapie podczas masażu lodem dochodzi do intensywnego odbioru ciepła który można rozpoznać po krótkotrwałym zbieleniu skóry na skutek zwężenia powierzchownych naczyń krwionośnych i co wywołuje pierwszą fazę gry naczyniowej. Po zabiegu powstaje czynna powierzchnia przekrwienia z wyraźnym odgraniczeniem od powierzchni skóry nie objętej zabiegiem, co jest drugą fazą gry naczyniowej.
Podział krioterapii
KRIOTERAPIA [gr. krýos „lód”, „zimno” + gr. therapeía „leczenie”]
Termin krioterapia obejmuje wszystkie metody leczenia za pomocą niskich temperatur. Z powodu dużego uogólnienia termin jest zawłaszczany do określania poszczególnych metod obniżania temperatury tkanek w sposób zawężający jego znaczenie. Szczególnie, rozbieżności powstają przy próbach zawłaszczania pojęcia krioterapii do tylko pewnych przedziałów temperatur bez uwzględniania intensywności sposobów wymiany ciepła, o czym była mowa powyżej.
Rozwiązaniem tych rozbieżności jest precyzujący podział krioterapii na kriochirurgię, kriostymulację i ochładzanie ze względu na ich wykluczające się lecznicze zastosowania. Każdy z tych trzech sposobów wymiany ciepła wymaga innych technik aplikacyjnych.
Cel
zabiegu
Dawka
zimna
Moc
zimna
na cm2
Tempo
schła-dzania
Czas
trwania
zabiegu
Temp.
skóry
Głębokość
penetracji
temp. w
tkance
Czas utrzym.
niskiej
temp.
kriochirurgia
zamrażanie,
niszczenie
tkanki
mała
bardzo duża
bardzo duże
bardzo krótki
-2°C do -190°C
od kilku mm do kilku cm
–
kriosty-mulacja
wzrost
przepływu
krwi,
zwiększe-
nie metabo-
lizmu
średnia
średnia
duże
krótki ok. 3 minut, cykle
max ok. 0°C
płytka
krótki
ochładzanie
utrzymanie obniżonej temp.
tkanki
duża
mała
małe
długi ok. 15-30 minut, cykle
powyżej 0°C
głęboka
długi
Według prof. K. Spodaryka podstawowe znaczenie dla osiągnięcia założonego efektu biologicznego (terapeutycznego) mają:
- tempo schładzania, tj. czas osiągania niskiej temperatury w tkance,
- temperatura osiągnięta w tkance,
- czas utrzymywania się niskiej temperatury w tkance.
Piśmiennictwo:
- Balneologia Polska 1/2006, s. 64-67
Sprawdź także
