Łokieć tenisisty
Łac. epicondylitis lateralis humeri – zespół bólowy tkanek miękkich położonych w okolicy stawu łokciowego. Kontuzja polega na przeciążeniu mięśni prostujących nadgarstek – najczęściej mięśnia prostownika promieniowego krótkiego. Ból i tkliwość przy dotyku odczuwane są w okolicy przyczepu mięśni po bocznej stronie łokcia.
Mechaniczne przyczyny „łokcia tenisisty”
Naturalnym ruchem ręki jest mocne zginanie palców w chwycie i podnoszenie. Dlatego mięśnie zginające nadgarstek i palce mają silny przyczep kostny, ustawiony po kątem prostym do ich osi długiej. Przyczep mięśni prostujących jest dużo słabszy, węższy i zaczyna się na nadkłykciu bocznym kości ramiennej. Naturalnie służy jedynie do otwarcia dłoni umożliwiającego chwyt.
Można powiedzieć, że mechaniczną przyczyną „łokcia tenisisty” jest powtarzalny, siłowy wyprost palców.
Tylko 10% wszystkich pacjentów z tym problemem to tenisiści. Większość stanowią ludzie pracujący na co dzień z komputerem – pracownicy biurowi, graficy, informatycy, gracze komputerowi – utrzymujący charakterystycznie napięte palce dłoni podczas korzystania z klawiatury i myszy komputera. Inną przyczyną są np. ruchy nadgarstka jak przy cięciu nożyczkami lub przy wkręcanie śrubokrętem z silnym zaciskiem ręki.
Takie notoryczne przeciążenia pracy mięśni nadgarstków powodują ciągłe mikrourazy przyczepów mięśni do kości. Powtarzające się mikrourazy prowadzą do zmian degeneracyjnych.
Fizjologiczne przyczyny „łokcia tenisisty”
Do roku 1999 uznawano, iż przyczyną schorzenia jest zapalenia ścięgna. Dlatego łokieć tenisisty był leczony lekami przeciwzapalnymi, blokadami ze sterydów w iniekcjach, różnymi maściami, kremami i żelami przeciwbólowymi.
Przełomem w leczeniu była publikacja badań dr Nirschla, udowadniająca iż podłożem dolegliwości są zmiany degeneracyjne a nie zapalenie ścięgna. Badania histologiczne ukazały obraz uszkodzonej struktury włókien kolagenowych tworzących ścięgna oraz nieprawidłowe ukrwienie okolicy przyczepu. Ze względu na mechaniczną przyczynę uszkodzeń stałymi przeciążeniami powodującymi mikrourazy nazwano ten stan tendinopatią.
Ciekawą zagadką jest przyczyna dotkliwego bólu ponieważ w ścięgnie nie ma włókien nerwowych. Podejrzewa się jedynie, że za odczucie bólu odpowiadają specyficzne substancje białkowe.
Należy pamiętać, iż nie każdy ból w okolicy boku łokcia oznacza „łokieć tenisisty”. Dlatego bardzo ważna jest trafna diagnoza wykluczające inne schorzenia, których sposób leczenia jest również inny.
Masaż lodem w leczeniu „łokcia tenisisty”
W fazie ostrej skutkującej silnym bólem i zapaleniami, pierwszym doraźnym środkiem leczniczym jest oziębianie: okłady z ice packów lub masaż lodem. Działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie. W przeciwieństwie do leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych nie mają żadnych skutków ubocznych, pod warunkiem, że nie są przedawkowane. Przedawkowanie, czyli zbyt długie oziębianie może skutkować zupełną eliminacją stanu zapalnego, co spowolniłoby proces leczenia. Stan zapalny podobnie jak gorączka jest procesem naprawczym. Dzięki oziębianiu stan zapalny po prostu niepotrzebnie nie rozprzestrzeni się, obrzęk – jeśli występuje – zmniejszy się, a bolesność będzie mniej dotkliwa.
Masaż lodem jest polecany również w późniejszej fazie leczenia ze względu na jego właściwości stymulujące krążenie krwi oraz uelastyczniające naczynia krwionośne przez ich obkurczanie i rozkurczanie. Zabiegi poprawiające krążenie krwi są istotnym elementem leczenia uszkodzonego ścięgna, którego krążenie na skutek mikrourazów jest zaburzone. Poprawa krążenia krwi skutkuje lepszym dotlenieniem i odżywieniem tkanek i w efekcie przyspiesza proces leczenia.
Sposób zastosowania masażu lodem:
- Masować powoli, okrężnymi ruchami, bez przytrzymywania lodu w jednym miejscu dłużej niż 1 minutę. Lód bez izolacji termicznej nie służy jako okład. Może być wykorzystywany tylko jako forma masażu. Temperatura lodu wynosi 0°C a tempo odbierania ciepła jest o wiele intensywniejsze niż przy oziębianiu ice packami. Dlatego dłuższe przytrzymanie lodu w kontakcie z ciałem w jednym miejscu mogłoby doprowadzić do uszkodzenia tkanki lub podrażnienia nerwu.
- Czas masażu do 10-15 minut kilka razy dziennie
Podstawową formą leczenia łokcia tenisisty są ćwiczenia ręki. Celem ćwiczeń jest przywrócenie prawidłowej elastyczność zginaczy i prostowników, więc ćwiczenia będą polegały na stretchingu prostowników i zginaczy palców, nadgarstka i łokcia. Ćwiczenia muszą być jednak bardzo starannie dobrane i w odpowiednim momencie wprowadzone, tak aby nie pogłębiły lub nie odnowiły urazu. Dlatego zanim nastanie faza ćwiczeń zalecene jest całkowite nie obciążanie ręki, co nie powinno być rozumiane jako unieruchomienie, które przyczyniłoby się do osłabienia mięśni, pogorszenia krążenia krwi i w rezultacie spowolnienia procesu rehabilitacji. Masaż lodem jest polecany każdorazowo po zakończeniu ćwiczeń.
Podstawowe leczenie – ćwiczenia i fizjoterapia
Głównym celem fizjoterapii jest poprawa jakości i wytrzymałości ścięgna poprzez stymulowanie produkcji kolagenu oraz przywrócenie normalnego unaczynienia. Stosowany jest masaż poprzeczny z ćwiczeniami kolagenowymi, ćwiczenia wzmacniające i rozciągające, trening ekscentryczny prostowników nadgarstka, poprawa mobilności łokcia i nadgarstka, terapia manualna, krioterapia niskotemperaturowa, masaż lodem.
Celem ćwiczeń jest utrzymanie ruchomości stawów, odciążenie uszkodzonych mięśni, wzmocnienie mięśni:
Ćwiczenie mięśni prostowników na spodzie ramienia związanych z uszkodzonym więzadłem. Ćwiczenie polega na powolnym opuszczaniu ciężarka. Podnosić ciężarek należy przy pomocy drugiej ręki
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie przedramienia w celu odciążenia mięśni prostowników związanych z uszkodzonym więzadłem. Ćwiczenie polega na powolnym opuszczaniu i podnoszeniu oraz na przechylaniu na boki ciężarka. Łokieć powinien mieć oparcie.
Ćwiczenia polegające na rozciąganiu palcami recepturki oraz przeciwstawne, polegające na zgniataniu piłki. Można również „wkręcać żarówki” – tylko na rękach wyciągniętych przed siebie i zgiętych w łokciach.
Nowe metody stymulujące proces regeneracji uszkodzonego ścięgna
ESWT, czyli terapia falą uderzeniową; iniekcje z czynników wzrostowych np Recover System – Biomet, APC – system Arthrex; metoda koblacji – Topaz (Artrocare) z użyciem elektrody generującej energię fali radiowej.
Lepiej zapobiegać
- Pracując z komputerem warto stosować podkładki pozwalające dłoni swobodnie leżeć na myszce czy klawiaturze, tak aby praca była wykonywana jedynie palcami
- Podczas pracy nie powinno się odczuwać żadnego napięcia nadgarstka ani przedramienia.
- Ćwiczyć mięśnie prostujące nadgarstek i palce : zginanie nadgarstka przy wyprostowanym łokciu; naciąganie mięśni i ścięgien; „wykręcanie żarówek” przy zgiętych łokciach.
- Masować przedramiona i ramiona, również lodem. Masaż lodem całych rąk dodatkowo bardzo pozytywnie wpłynie na układ krwionośny.
Tenisowe postscriptum
Mikrourazy „łokcia tenisisty” najczęściej tworzą się podczas uderzania bekhendem. Jednak niemalże prawie każde uderzenie powoduje odgięcie do góry nadgarstka oraz przeciążenia. „[…] Podczas serwisu łokieć prostuje się ze 116 do 20 stopni zgięcia w zaledwie 0,21 sek., osiągając prędkością kątową 982 st./sek.” To pokazuje siłę działającą na staw łokciowy podczas uderzeń i pozwala wyobrazić sobie przeciążenia mogące uszkodzić mechanizm łokcia.
Siła uderzeń jest przyczyną większości mikrourazów tworzących „łokieć tenisisty” szczególnie jeśli idzie w parze ze złą biomechaniką gry :
- Nie prostowanie nadgarstka w trakcie uderzania bekhendem;
- Nie uwalnianie zacisku dłoni na rakiecie po uderzeniu co powoduje zwiększoną transmisję energii z rakiety na nadgarstek i łokieć. Badania mówią iż używanie wibrastopów – popularnych gumowych wkładek między struny naciągu aby zmniejszyć wibracje – nie ma znaczenia;
- Za mała bądź za duża rączka wymusza zbyt silne trzymanie rakiety;
- Zbyt napięty naciąg rakiety;
- Gra starymi, mokrymi piłkami bezciśnieniowymi;
- I oczywiście zbyt duży i za częsty wysiłek fizyczny bez adekwatnego okresu regeneracji.
Pozytywnie
Pozytywnym aspektem „łokcia tenisisty” jest spontaniczne wyzdrowienie w przeciągu 1-2 lat, obserwowane u 80-90% wszystkich przypadków 🙂
PIŚMIENNICTWO
Krzysztof Guzowski, Tenis Net: Tyle mitów w jednym łokciu
Sieroń A, Cieślar G, Jagodziński L, Drzazga Z, Birkner E, Bilska-Urban A, Mostowy A, Kubacka M, Stanek A, Wiśniowska B, Romuk E, Skrzep-Poloczek B, Mrowiec J, Cholewska A, Adamek M, Puszer M : Krioterapia – leczenie zimnem. Podstawy teoretyczne, efekty biologiczne, zastosowania kliniczne.
